(Συνέντευξη στη Δώρα Μάστορα για το περιοδικό MyWeddingmag (Φεβρουάριος 2020))
Πίστευα, πάντα, πως για να γίνει κάποιος γονιός, οφείλει να είναι συνειδητοποιημένος και να έχει διανύσει, ήδη, μια πορεία μέσα του, να έχει ψάξει τα θέλω του. Βλέπεις να συμβαίνει αυτό ή τις περισσότερες φορές ή η απόφαση είναι αυθόρμητη και το ζευγάρι πέφτει στα βαθιά της νέας πραγματικότητας;
Οι γονείς με τους οποίους συνεργάζομαι συνήθως, φαίνεται να είναι πιο συνειδητοί ως προς τις επιλογές τους και τον εαυτό τους, γι’ αυτό ίσως και είναι αυτοί που απευθύνονται σε μένα. Σίγουρα είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον εαυτό μας, άσχετα αν είμαστε γονείς ή όχι. Είναι αλήθεια, παράλληλα, ότι δεν μπορεί να έχει προηγηθεί όλη η προσωπική δουλειά πριν την έλευση του παιδιού, γιατί η ίδια η γονεϊκότητα ξυπνάει κομμάτια που δε θα μπορούσαμε να προβλέψουμε. Έτσι, προκύπτει ένα ταξίδι όπου γονιός και παιδί μεγαλώνουν και εξελίσσονται μαζί. Το πρώτο σοκ μάλλον είναι αναπόφευκτο! Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις που η συνειδητοποίηση της ευθύνης μπορεί τον πρώτο καιρό ειδικά, να φέρει στα όρια ένα γονιό, να μπει σε μια εξουθενωτική διαδικασία τελειομανίας. Φυσικά, υπάρχουν πολλά ζευγάρια που δεν το σκέφτονται σε τόσο βάθος, χωρίς να είναι απαραίτητα κακό, αρκεί να είναι ανοιχτοί στο να φροντίζουν όσα προκύπτουν και να μην εθελοτυφλούν. Πάντως, ξέρω πολλούς αξιόλογους ανθρώπους που δεν κάνουν παιδιά λόγω της αίσθησης ευθύνης απέναντι στον άλλον άνθρωπο, και είμαι σίγουρη πως και μόνο γι’ αυτή τους τη στάση θα ήταν εξαιρετικοί γονείς. Και χρειαζόμαστε συνειδητοποιημένους γονείς, ειδικά στην κοινωνική συνθήκη του σήμερα.
Έχω την εντύπωση πως η το παιδί αρχίζει να επηρεάζει την ζωή ενός ζευγαριού ακόμα και από την περίοδο της εγκυμοσύνης. Ισχύει κάτι τέτοιο;
Έτσι έχω διαπιστώσει κι εγώ. Η εγκυμοσύνη δεν είναι μόνο η προετοιμασία της γυναίκας για τη μητρότητα, αλλά και του ζευγαριού για τη γονεϊκότητα. Χαίρομαι γιατί σήμερα όλο και πιο πολλά ζευγάρια επιλέγουν να το βιώσουν από κοινού το ταξίδι αυτό, παρακολουθώντας ομάδες τοκετού, λαμβάνοντας από κοινού αποφάσεις, αντί να το βιώνει μόνη η γυναίκα μαζί με τις φίλες της. Η εγκυμοσύνη μπορεί και να έχει προκλήσεις βέβαια. Αλλάζει το σώμα της γυναίκας, μπορεί να έχει ανασφάλειες για τη σεξουαλικότητά της, μαζί με όλες τις ορμονικές διακυμάνσεις. Ο ρόλος του συντρόφου μπορεί στην αρχή να είναι αμήχανος, στο πώς μπορεί να σταθεί δίπλα στη σύντροφό του και παράλληλα να πάρει το χώρο να προετοιμαστεί κι αυτός για το νέο του ρόλο.
Παλιά λέγανε ότι το παιδί δένει ένα ζευγάρι και έτσι γεννήθηκαν πολλά παιδιά-σανίδες σωτηρίας ενός γάμου ή μιας σχέσης. Τελικά, μήπως δεν είναι έτσι τα πράγματα;
Φοβάμαι πως μπορεί να είναι και αντίθετα τα πράγματα στην ουσία τους. Αν εννοούμε, ότι με ένα παιδί είναι πιο δύσκολη η απόφαση να λήξεις τη σχέση, ναι ισχύει. Αν μιλάμε για δέσιμο τότε χρειάζεται κάτι παραπάνω. Πράγματι, το παιδί σε μια σχέση που υπάρχει αγάπη, φροντίδα, αλληλοσεβασμός μπορεί να της δώσει επιπλέον βάθος και εύρος. Το ζευγάρι καλείται να μοιραστεί εμπειρίες και συναισθήματα, ευχάριστα και δυσάρεστα, που να ενισχύσουν τη μεταξύ τους σύνδεση και να εξελίξουν τη σχέση. Ένα ζευγάρι όμως το οποίο έχει προβλήματα επικοινωνίας και επαφής και αποφασίζει να κάνει ένα παιδί με στόχο να τα επιλύσει, φοβάμαι πως πετυχαίνει το ανάποδο. Γιατί το παιδί κάνει ακριβώς αυτό, δεν καλύπτει αλλά ξεσκεπάζει. Αυτό μπορεί να είναι δώρο αν το χρησιμοποιήσουμε σωστά, ή μπορεί να μας ταλαιπωρήσει πολύ.
Πόσο βοηθάει η ψυχοθεραπεία στην έλευση ενός παιδικού; Την προτείνετε;
Πιστεύω στην ψυχοθεραπεία και στη δύναμη που έχει, με έναν κατάλληλο θεραπευτή, ανεξάρτητα από το αν μιλάμε για γονείς ή όχι. Είναι η ευκαιρία να συναντήσουμε τον εαυτό μας σε μια ασφαλή συνθήκη, κάτι που πολλοί από μας δεν το έχουμε βιώσει σε άλλα πλαίσια. Σε σχέση με το παιδί, πιστεύω πως πραγματικά μπορεί να λειτουργήσει λυτρωτικά. Όσο ο γονιός απαλλάσσεται από προσωπικά βαρίδια και αλυσίδες, τόσο πιο ελεύθερο θα είναι το παιδί του. Αυτό για να συμβεί, δεν αρκεί μια γνωστική προσέγγιση, όπως να διαβάσω κάποια βιβλία, χρειάζεται κάτι πιο βαθύ και βιωματικό που η ψυχοθεραπεία το προσφέρει.
Θεωρείτε ότι το δύσκολο που συμβαίνει όταν έρχεται το νέο μέλος στην οικογένεια είναι οι καινούριοι ρόλοι που καλείται να πάρει το ζευγάρι; Θεωρείτε ότι η κοινωνία έχει τακτοποιήσει αυτούς τους ρόλους από πριν και δεν χωρούν αλλαγές;
Οι ρόλοι και οι κοινωνικές συνθήκες είναι ένα μείζον θέμα στη γονεϊκότητα, ειδικά για το δυτικό κόσμο. Οι ρόλοι που έχουμε κληρονομήσει, η γυναίκα που φροντίζει την εστία και ο άντρας κουβαλητής, υπάρχουν αρκετά έντονα στην ψυχολογία τόσο των αντρών όσο και των γυναικών, αν και πλέον υπάρχει μια μεγάλη δυναμική στο να ανατραπούν και να επέλθει η ισορροπία. Να μπορούν δηλαδή και οι δυο γονείς να είναι σε επαφή με όλα τα κομμάτια τους και να μην εγκλωβίζονται σε μονοδιάστατους ρόλους. Το μεγάλο πρόβλημα όμως για τα νέα ζευγάρια νομίζω έχει να κάνει με τη δομή της κοινωνίας, γρήγοροι ρυθμοί, αγώνας οικονομικής επιβίωσης, κοινωνική απομόνωση. Γνωρίζω μητέρες που περνούν μέρες ολόκληρες με ένα δίχρονο χωρίς να έχουν ανταλλάξει μια κουβέντα ενήλικη. Δεν υπάρχουν δίκτυα βοήθειας ούτε κοινωνικές παροχές. Όλα αυτά κάνουν τη γονεϊκότητα να φαντάζει γολγοθάς κάποιες φορές. Δεν είναι όμως η γονεϊκότητα η αιτία, αλλά το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο καλούμαστε να ζήσουμε.
Σε ποια σημεία επηρεάζεται η ζωή ενός ζευγαριού; Υπάρχει περίπτωση να έρθουν στην επιφάνεια προβλήματα στη σχέση που μέχρι τώρα κανείς δεν ήξερε ότι υπήρχαν;
Το παιδί όπως είπα και πιο πάνω έρχεται για να αποκαλύψει πράγματα, τόσο για τον εαυτό μας όσο και τη σχέση μας. Το ζευγάρι καλείται να μοιραστεί μια μεγάλη ευθύνη όπως η ανατροφή ενός παιδιού. Η ευθύνη αυτή μπορεί να φέρει στη επιφάνεια τη δυναμική της σχέσης που μέχρι πριν στο πιο χαλαρό κλίμα δεν φαινόταν τόσο καθαρά. Το ζευγάρι καλείται να λάβει από κοινού αποφάσεις, κάτι στο οποίο δεν είμαστε εκπαιδευμένοι έτσι κι αλλιώς ως κοινωνία. Με αφορμή αυτές τις συνθήκες εμφανίζονται όλες οι διαστρεβλώσεις της σχέσης και συχνά νομίζουμε πως οι διαφωνίες μας αφορούν το παιδί, ενώ στην πραγματικότητα είναι το πεδίο στο οποίο εμφανίζονται οι διαπροσωπικές μας δυσκολίες.
Με ποιο τρόπο μπορεί η μητέρα να πείσει τον πατέρα να ασχοληθεί περισσότερο με την φροντίδα του μωρού που πολλοί πιστεύουν ότι επιβαρύνει, κατά κύριο λόγο, την μητέρα;
Νομίζω ότι εξαρχής το ερώτημα, επιβεβαιώνει αυτό που όντως ισχύει στις κοινωνικές επιταγές. Δεν ξέρω αν είναι ρόλος της μητέρας να πείσει τον πατέρα να ασχοληθεί. Και μόνο αυτό μπορεί να γίνει εστία πίεσης ή συγκρούσεων. Αυτό που μπορεί να κάνει όμως η μητέρα είναι αρχικά να εμπιστευτεί το σύντροφό της και να του επιτρέψει να συμμετέχει στη διαδικασία, ακόμα κι αν δεν αλλάξει με την ίδια ευχέρεια την πάνα την πρώτη φορά. Επίσης, μπορεί να επικοινωνήσει τις δικές της ανάγκες και τα δικά της όρια, καλώντας το σύντροφό της να αναλάβει και το δικό του μέρος πάνω στην ανατροφή, αντί να επιβαρύνεται η ίδια με όλο το φόρτο, αισθανόμενη ως ένδειξη αδυναμίας να επικοινωνήσει αυτό που χρειάζεται. Το σημαντικό όμως είναι ο ίδιος ο πατέρας να έχει τη διάθεση να είναι πατέρας. Και με χαροποιεί πολύ που βλέπω όλο και περισσότερους άντρες που το απολαμβάνουν αυτό, το διεκδικούν και με ένα τρόπο προσκαλούν και τους υπόλοιπους.
Τι μπορεί να κάνει ο πατέρας για να βοηθήσει την σχέση και να νιώσει η μητέρα πιο όμορφα;
Ο πατέρας νομίζω χρειάζεται ίσως να προσπαθήσει να μπει στη θέση της μητέρας, και να της δείξει ότι αναγνωρίζει όλη της την προσπάθεια. Χρειάζεται να μην πάψει να βλέπει και τη σύντροφό του στα μάτια της και όχι μόνο τη μητέρα του παιδιού του. Χρειάζεται να επικοινωνεί και ο ίδιος τις δικές του ανάγκες και συναισθήματα. Το μοίρασμα μας φέρνει κοντά, μας κάνει να αισθανόμαστε καλά και μας βοηθά να ανταποκρινόμαστε στις προκλήσεις. Πάντως, όσο το σκέφτομαι νομίζω πως οι δυο τελευταίες ερωτήσεις θα μπορούσαν να είναι μια και να λέει τι μπορεί να κάνει ο ένας σύντροφος για να φροντίσει τον άλλο. Μπορεί να επικοινωνούνται με διαφορετικούς τρόπους αλλά όλοι τις ίδιες βασικές ανάγκες έχουμε που όταν είναι καλυμμένες, νιώθουμε πλήρεις και δυνατοί.
Προτείνετε την επίσκεψη σε κάποιον σύμβουλο; Θεωρείτε ότι είναι σημαντική η βοήθεια από έξω;
Είμαι υπέρμαχος του να ζητάμε βοήθεια, να φροντίζουμε τις ανάγκες μου. Δε δείχνει αδυναμία, δε δείχνει ανεπάρκεια, ίσα ίσα. Μάλιστα, θα έλεγα ότι όσο πιο έγκαιρα το φροντίσουμε τόσο πιο καλά. Καλύτερα να φροντίσεις μια πληγή στην αρχή της, παρά να την αφήσεις να προχωρήσει βαθιά, τότε που δεν ξέρεις αν θα μπορεί να γιατρευτεί πια ή αν θα είναι αργά.
Τι μπορεί να κάνει ένα ζευγάρι για να διαφυλάξει την σχέση του και να ελαχιστοποιήσει την περίπτωση να προκύψουν προβλήματα;
Έχω μια βαθιά πεποίθηση ότι το κλειδί είναι η επικοινωνία των αναγκών μας, σε μια βάση κοινής εμπιστοσύνης και αίσθησης ότι και οι δυο θέλουμε να φροντίσουμε τη σχέση μας. Αν μου επιτρέπετε, θα σύστηνα κι ένα βιβλίο για τις συντροφικές σχέσεις (με ή χωρίς παιδί), το “Κράτα με Σφιχτά” της Sue Johnson, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει πολύ βοηθητικά στο να ακούσει πραγματικά ο ένας σύντροφος τον άλλο. Σε πιο πρακτικά πράγματα, νομίζω πως είναι σημαντικό να δίνεται χώρος και χρόνος και για τη συντροφικότητα. Καμιά φορά βέβαια σκέφτομαι, τόσες απαιτήσεις, τόση κούραση, σαν να μοιάζει ατέλειωτη η λίστα. Είναι μια επένδυση που αξίζει όμως. Και δεν εννοώ, τη συντροφικότητα που είχαμε πριν γίνουμε γονείς απαραίτητα, αλλά αυτή τη νέα μορφή που έχει πάρει. Μπορεί να πιούμε ένα ποτήρι κρασί στον καναπέ και να δούμε μια ταινία, μπορεί να κάνουμε μια κοπάνα και να πάμε για ένα καφεδάκι, να εστιάζουμε σε αυτά που χαιρόμαστε και αγαπάμε και να μη ρίχνουμε όλο το βάρος στο τι δεν πάει καλά, να αναπολούμε και να συνδεόμαστε με πράγματα που μας έφεραν κοντά και μπορούν να μας κρατήσουν κιόλας.
Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα όταν έρχεται το δεύτερο παιδί ή πια είναι ένα γνωστό μονοπάτι που πρέπει να περάσουν;
Το δεύτερο παιδί είναι μια νέα πρόκληση στη ζωή του ζευγαριού συνήθως. Σίγουρα υπάρχει η εμπειρία, που τα πρακτικά ζητήματα τα κάνει να φαίνονται πολύ εύκολα, ωστόσο οι ισορροπίες ανατρέπονται για άλλη μια φορά. Οι γονείς μπορεί να βιώνουν ανάμικτα συναισθήματα, χαρά για το νέο μέλος, ενοχές για το πρώτο παιδί, αίσθηση ανεπάρκειας, στιγμές αγαλλίασης, όλα μαζί. Οι ευθύνες και οι απαιτήσεις της καθημερινότητας αυξάνονται, συχνά το μεγαλύτερο αδερφάκι χρειάζεται υποστήριξη στο να επανακτήσει την αίσθηση συναισθηματικής ασφάλειας. Από την άλλη, το δεύτερο παιδί εμπλουτίζει την οικογένεια, έρχεται να αποκαλύψει νέες πτυχές και έτσι το ταξίδι συνεχίζεται!
